Çocuğunuzun sık sık öfke patlamaları yaşaması, kurallara uymakta zorlanması veya dürtüsel davranışlar sergilemesi, ebeveynler için oldukça stresli ve kafa karıştırıcı olabilir. Ancak bu durum, çocuğun “kötü” olduğu anlamına gelmez. Tam tersine, çocuğun duygularını yönetmekte zorlandığı ve yönlendirmeye ihtiyaç duyduğu bir durumdur.

Öfke ve davranış problemleri, çoğu zaman çocuğun kendini ifade etmekte zorlandığı, anlaşılmadığını hissettiği veya temel ihtiyaçlarının karşılanmadığı anlarda ortaya çıkar. Peki, bu zorlayıcı davranışları nasıl dönüştürebiliriz? İşte çocuk terapisi alanında kullanılan, bilimsel temellere dayalı etkili yaklaşımlar: 

 

1. Öfkenin Kaynağını Anlamak: Davranış Problemleri Neden Ortaya Çıkar? 

Çocuklardaki öfke, çoğu zaman yüzeyde görünen bir buzdağıdır. Gerçekte altta yatan sebepler, davranışın kendisinden daha önemlidir:

• Duygu Düzenleme Eksikliği: Çocuk, yoğun duyguları (üzüntü, korku, hayal kırıklığı) tanımlamakta veya yönetmekte zorlandığında, bu duygular öfke olarak dışa vurulur.

• Dürtü Kontrol Sorunları: Özellikle dikkat eksikliği veya hiperaktivite gibi durumlarda, çocuk ani tepkilerini kontrol etmekte güçlük yaşar.

• Geçmiş Stres veya Travmalar: Aile içi çatışmalar, okul kaynaklı zorluklar veya travmatik deneyimler, çocuğun sinir sistemini sürekli tetikte tutabilir ve öfke patlamalarına neden olabilir.

2. Çocuk Terapisinde Öfke Yönetimi Yaklaşımları

Her çocuğun gelişim düzeyi, yaşadığı sorunlar ve ihtiyaçları farklıdır. Bu nedenle terapistler, çocuğa uygun yöntemleri seçer. En yaygın ve etkili yaklaşımlar şunlardır:

 Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve Duygu Yönetimi 

BDT, özellikle ergenlik çağındaki veya duygularını sözel olarak ifade edebilen çocuklar için uygundur. Amaç, çocuğun öfke döngüsünü anlaması ve alternatif çözümler geliştirmesidir:

• Düşünce Hatalarını Yakalamak: Öfke anında çocuğun “Herkes bana karşı,” veya “Ben hep kaybediyorum” gibi düşüncelerini fark etmesini sağlamak.

• Alternatif Tepkiler Geliştirmek: Bağırmak yerine nefes egzersizleri yapmak, mola istemek veya sakinleşme teknikleri uygulamak.

• Duygusal Sözcük Dağarcığını Geliştirmek: Öfkenin altında yatan gerçek duyguyu (kıskançlık, üzüntü, hayal kırıklığı) adlandırmayı öğrenmek.

 Oyun Terapisi: Küçük Çocukların Doğal Dili 

Oyun terapisi, özellikle okul öncesi ve ilkokul çağındaki çocuklar için uygundur. Küçük çocuklar duygularını sözle ifade etmekte zorlandıkları için, oyun aracılığıyla kendilerini ifade ederler.

• Güvenli Alan Sunmak: Çocuğun oyun sırasında kendini özgürce ifade edebileceği ve yargılanmayacağı bir ortam yaratılır.

• Duygusal Dışavurum: Oyuncaklar ve rol oyunları kullanılarak bastırılmış öfke, korku ve hayal kırıklıkları güvenli bir şekilde dışa vurulur.

3. Ebeveyn Eğitimi: Terapinin Temel Parçası 

Çocuk terapisi, sadece seanslarla sınırlı değildir; ebeveynlerin evde uyguladığı tutarlılık, terapinin başarısında belirleyicidir.

 Olumlu Davranışları Güçlendirme 

• Övgü ve Pozitif Dikkat: Çocuk, uygun davranışlar gösterdiğinde veya duygularını doğru ifade ettiğinde hemen fark edilip övülmelidir. Bu, olumlu davranışların pekişmesini sağlar.

• Sınır Koyma ve Tutarlılık: Öfke patlamalarında net ve tutarlı sınırlar koymak, çocuğa hangi davranışın kabul edilebilir olduğunu gösterir ve dürtü kontrolünü destekler.

Empati ve Bağ Kurma 

Öfke sırasında cezalandırmak yerine, durumu bir iletişim fırsatı olarak görmek önemlidir. Çocuğa, “Çok sinirlendiğini görüyorum, bu çok zor olmalı. Yanındayım,” gibi empatik cümlelerle yaklaşmak, duygusal bağın güçlenmesini sağlar.

Ahmet Vefa Çetin

Klinik Psikolog Yayın Tarihi: