Travma, yaşamı tehdit eden ya da güvenlik duygusunu derinden sarsan olayların ardından zihinde ve bedende iz bırakan bir yaradır. Kazalar, doğal afetler, şiddet, kayıplar ya da uzun süreli ihmal… Tüm bu deneyimler insanın iç dünyasında görünmez ama ağır izler bırakabilir.

Travmanın en çarpıcı özelliği, yalnızca olayın kendisi değil; olayın kişi üzerinde yarattığı etkidir. İki kişi aynı olayı yaşayabilir ama etkilenme dereceleri farklı olabilir. Bu farklılığı belirleyen, kişinin geçmiş deneyimleri, başa çıkma kaynakları ve sosyal desteğidir.

Travma sonrası bireyde sık görülen belirtilerden bazıları şunlardır:

• Olayın tekrar yaşanıyormuş gibi zihinde canlanması (flashback).

• Kabuslar ve uyku bozuklukları.

• Bedensel tepkiler: çarpıntı, terleme, kas gerginliği.

• Güven kaybı, yoğun kaygı ya da umutsuzluk.

Bazen travmalar yalnızca anıyı değil, kişinin kendilik algısını da zedeler. “Güvende değilim”, “Değerli değilim” gibi inançlar, bireyin hayatla bağını zorlaştırır.

İyileşme süreci, zaman ve destek gerektirir. Öncelikle travmanın etkilerinin normal bir tepki olduğunu bilmek önemlidir. Çünkü travma, olağanüstü bir duruma verilen olağan bir tepkidir. Bununla birlikte, profesyonel psikolojik destek, travmatik anıların işlenmesine yardımcı olur. EMDR, Bilişsel Davranışçı Terapi ve diğer travma odaklı yaklaşımlar, iyileşme sürecinde etkili yöntemler arasındadır.

Ayrıca sosyal destek, kişinin yaralarını sarmasında önemli bir rol oynar. Anlaşıldığını hissetmek, yalnız olmadığını bilmek ve duygularını güvenli bir ortamda paylaşmak iyileştirici bir güçtür.

Travmayı “silmek” mümkün değildir; ama onu dönüştürmek mümkündür. Yaşanan acılar, zamanla kişinin dayanıklılığını artırabilir, hayatına yeni anlamlar katabilir. Psikolojide bu sürece travma sonrası büyüme denir.

Unutmayalım: Travma bir yara bırakabilir; fakat her yara, doğru ilgi ve şefkatle kabuk bağlar. İnsan ruhu, kırılgan olduğu kadar onarıcı bir güce de sahiptir. Ve bu güç, çoğu zaman fark edilenden çok daha büyüktür.

Ahmet Vefa Çetin

Klinik Psikolog Yayın Tarihi: